Dziedzictwo kulturowe

WIĘCIERZ (PUŁAPKA NA RYBY) Z MLJET

Więcierz jest tradycyjną i uniwersalną pułapką na ryby, którą stosują mieszkańcy wyspy Mljet od czasów antycznych. Do popularności więcierza przyczynił się również fakt, że w jego produkcji wykorzystuje się naturalne materiały, przy pomocy prostych i powszechnie dostępnych narzędzi. Pułapka ta jest wykonana z wysokiej jakości gałęzi jałowca i przy minimalnej konserwacji może wytrzmać nawet do 20 lat. Pierwszym krokiem w produkcji więcierza jest zebranie gałęzi mirtu lub jałowca. Gałęzie zbiera się w zimie (styczeń, luty) i późnym latem (sierpień), kiedy drzewo ma jak najmniej soku, ponieważ takie "suche" gałęzie są najbardziej trwałe. Odcina się je przy pomocy małego noża ogrodowego. Do wykonania więcierza potrzeba około 400 gałęzi. Następnie oczyszcza się gałęzie, segreguje, oddzielając małe od dużych i grube od cienkich i przeznacza się je do poszczególnych części (namet, spice, rebat, pasovi). Zanim zacznie się wyplatać więcierz, patyki moczy się 3-4 dni w wodzie albo w morzu, by były bardziej elastyczne i miękkie. Więcierz plecie się od góry, tzn. od części zwanej „namet” lub „trulo”. „Namet” to patyk, od którego zaczyna się wyplatanie i od niego łączy się pozostałe gałęzie, uzyskując złudzenie, że całość pułapki wykonana jest z jednego tylko patyka. Kiedy więcierz jest gotowy wygląda jak dzwonek, a następnie wplata się w niego dwie przegrody, które dzielą go na dwie komory: większą i mniejszą „ostrc”. Bardzo często do wytworzenia „ostrc” używa się najdelikatniejszych gałązek jałowca. Końcówki gałęzi, które wystają poza „pas”, tworzą otwór, który nazywany jest „wąsami” i przez niego dosteje się ryba do wnętrza pułapki. „Namet” to część z zamkniętą pokrywą wykonaną z krzaków, wysuszonych traw, drzewa lub drutu. Przed wrzuceniem więcierza do morza, napełnia się go przynętą na ryby. Jako przynęty używa się głównie małych żywych ryb takich jak sardynka, chromis, okoniokształtne i bops. Ryby nabija się na jeden z patyków i umieszcza w części „korta”, która znajduje się między dużą i małą „ostrc”. Aby mieć pewność, że więcierz opadł na dno, przywiązuje się do niego kamień nazwany „morica”. Kiedy rybak chce odnaleźć swój więcierz, musi odnaleźć znacznik korkowy „skandaj” unoszący się na powierzchni, który jest przywiązany do więcierza liną. Więcierze są wykonywane w różnych rozmiarach: małe mają okoła 1.20 m wysokości i są umieszczane w morzu w pobliżu brzegu, na głębokości 10 do 15 „pas”.  Łapane są w nich najczęściej chromisy, mureny i kongery od marca aż do świąt bożonarodzeniowych. Wyławiane z morza są za pomącą drewnianej tyczki z dużą ilością haków „šemet”. Więcierze mezane mają 1.50 m wysokości.

HAFT Z MLJET

Haft z Mljet jest głównym elementem dekoracyjnym damskich strojów narodowych, który znajduje się na nakryciach głów kobiet, nieozdabianych czapkach dziewcząt („počelica”), a według Novak-Franić, nawet na odzieży męskiej. Nakrycia głowy kobiet są bardzo ważnym elementem strojów narodowych, bogato zdobione i bogate w symbolikę.

Charakterystyczny i niepowtarzalny haft damskich nakryć głowy („škufija”) jest wykonany z nici jedwabnej, pozyskiwanej z kokonów jedwabników. Kobiety na wyspie oraz w Konavle samodzielnie hodują i pozyskują jedwab. Każda kobieta haftuje według własnego wzoru i każde nakrycie głowy jest inne, ale motywy zawsze są kwiatowe i zwierzęce. Bazując na starym nakryciu głowy, które zostało znalezione w jakiejś starej skrzyni, członkowie klubu DEŠA stworzyli identyczne wzory jak na zapomnianym nakryciu głowy.

Wyjątkowe w hafcie z Mljet jest to, że jest on całościowy tzn. nie ma żadnych wolnych i pustych przestrzeni. Istnieje tylko jeden motyw, na którym bardzo ważne jest ułożenie gałęzi z kwiatami, żabami, pomidorami i liśćmi. Bazą jest zwykle kolor czerwony, a motywy haftowane są w oparciu o kolor żółty i zielony.